Gedenksteen herinnert aan Wasserij van Aarle in Den Bosch

DEN BOSCH | Wasserij Van Aarle is voor oudere Bosschenaren een begrip. In de hoogtijdagen zette het bedrijf wekelijks tienduizenden kilo wasgoed om. In 1997 werd de wasserij gesloopt en op zaterdag 3 juni herdenken de bewoners dat 25 jaar geleden hun 23 stadswoningen op dat terrein werden opgeleverd. Een gedenksteen van 1955 uit een oude muur van de wasserij wordt dan op het Van Aarleplein onthuld door twee zoons van de voormalige wasserijbaas Jan van Aarle.

door Willem van Aarle

Bijna een eeuw lang was er een wasserij gevestigd aan de Noordwal - vanaf de Kanaalstraat tot halverwege het blok richting de Van Berkelstraat - in Den Bosch. Omstreeks 1880 openden de vennoten Van Lierop en Douay op de plek van de latere wasserij Van Aarle een ‘Stoomwasch en Badinrichting’. Badhuizen waren talrijk in die periode, vanwege het ontbreken van riolering en stromend water. Deze badhuizen voorzagen in een toenemende noodzaak aan hygiëne.

Het bedrijf werd na een faillissement in het jaar 1923 overgenomen door het echtpaar Mussert, dat verder ging als Stoomwasscherij Mussert. Geleidelijk liep het bezoek aan de badhuizen terug omdat steeds meer mensen thuis eigen sanitaire voorzieningen kregen. Mussert stootte het badhuis af en ging verder met de ‘stoomwasscherij’. 

Mussert overleed in 1933 en zijn vrouw zette de wasserij voort totdat ze deze in 1946 verkocht aan Jan van Aarle. Enkele jaren later prijkte zijn naam dan ook op de voorkant van de wasserij. In de jaren daarna kocht Van Aarle twee panden tussen de wasserij en de Kanaalstraat. Een daarvan werd eerst als kantoor in gebruik genomen. In 1970 werden beide panden gesloopt om plaats te maken voor een garage, hal, winkel en kantoor.

De achterbuurman was het gemeentelijk slachthuis aan de Zuid Willemsvaart en toen dat verhuisde naar de Veemarkt, werd Meeuwissen met de Houthal bewoner van een deel van dat pand. In 1977 kocht hij met Van Aarle het hele perceel van de gemeente en zo kreeg elk een deel van het oude slachthuis in handen. Dat was zeer welkom, want de wasserij was uit haar jasje aan het groeien. Er kwam een nieuw ketelhuis, een wasstraat en een expeditie afdeling voor het in- en uitladen van wasgoed. In de Kanaalstraat werd een uitgang voor de bedrijfsbussen gerealiseerd.

Na de oorlog telde Nederland meer dan vijfduizend wasserijen. Veelal familiebedrijfjes en meestal beperkt van omvang. Door schaalvergroting, professionalisering en gebrek aan opvolging vielen er veel af. In 2023 zijn er nog ongeveer 250 wasserijen over en dat zijn veelal grote bedrijven. Van diverse wasserijen die in de loop der jaren  afhaakten nam Van Aarle de klanten over. Van Beks van Nunen in Vught na een brand, van concurrent de Spuistroom op de Uilenburg, van de Sluisweide in Boxtel, de Ozon in Rosmalen en de Adelaar in Engelen. Wasserij De Zon in Breda werd na een faillissement volledig overgenomen, inclusief tachtig personeelsleden.
Begin jaren tachtig stelde Jan van Aarle vast dat zijn wasserij qua omvang de top-20 van Nederland had bereikt. Op de Noordwal werden wekelijks tienduizenden kilo’s wasgoed omgezet, er werkten zo’n honderd mensen, er was een omvangrijk machinepark en acht bestelbussen reden de hele dag af en aan. Het overgenomen bedrijf in Breda had een vergelijkbare omvang.

Om het voortbestaan te garanderen, zette Jan van Aarle het eenmansbedrijf om in een BV en kreeg bedrijfsleider Van Rooij de kans zich in te kopen. Hij zette de wasserij nog even voort, nadat Van Aarle zich in 1983 volledig had teruggetrokken. Twee jaar later nam Nedlin uit Veghel het bedrijf over. In 1992 overleed Jan van Aarle. Zes jaar later - in 1998 - was er geen wasserij meer te bekennen en waren er op de plek waar de wasserij had gestaan 23 stadswoningen gerealiseerd. Het Van Aarleplein en de gedenksteen die daar op 3 juni wordt onthuld, zijn de stoffelijke herinneringen aan de eens zo omvangrijke wasserij.