Vluchtelingen in ’s-Hertogenbosch en Uden (1914-1918)
Historie 699 keer gelezenDEN BOSCH | Oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne worden nu overal opgevangen. Meer dan een eeuw geleden waren dat Belgische en Oostenrijkse vluchtelingen.
Oud-burgemeester van Uden Henk Hellegers, kenner van Vluchtoord Uden en auteur van het boek ‘Van heidegrond tot Vluchtoord Uden’ en de Bossche historicus Tom Sas die een belangrijk aandeel had in het boek ‘’s-Hertogenbosch en de Eerste Wereldoorlog’ komen zaterdag 8 april in de Knillispoort vertellen over de vluchtelingenproblematiek tijdens de Eerste Wereldoorlog. Zij vertellen hoe hier in Brabant handen en voeten aan werd gegeven. Het programma begint om 14.00 uur. Na een korte inleiding over de opvang van vluchtelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog in Nederland door Tom Sas, verhaalt Henk Hellegers over de bijzondere positie in Vluchtoord Uden. Na de pauze neemt Tom Sas u mee naar ’s-Hertogenbosch waarbij er naast aandacht voor de Belgische vluchtelingen ook ingegaan wordt op de komst van Oostenrijkse vluchtelingen vanaf 1917. Het programma eindigt omstreeks 16.00 uur.
Na de val van Antwerpen vluchtten in oktober 1914 ruim één miljoen Belgen uit hun belegerde vaderland naar het neutrale Nederland. Het zorgde in die eerste dagen voor onthutsende taferelen. Na een eerste opvang in gemeenten langs de Belgische grens werden vluchtelingen over Nederland verspreid. Na de eerste hectische maanden keerde het overgrote deel terug naar huis. Onder leiding van regeringscommissaris Ruys de Beerenbrouck werd besloten tot het oprichten van vluchtoorden voor hen die in Nederland bleven.
Op initiatief van burgemeester Thijssen besloot Uden zich aan te melden als locatie voor de bouw van een Vluchtoord, waarin 10.000 Belgen opgevangen konden worden. Bijna het dubbele van het aantal inwoners (6000) dat het dorp toen kende. De besluitvorming ging niet zonder slag of stoot. Medio februari 1915 arriveerden de eerste vluchtelingen in het Vluchtoord Uden. De overeenkomsten met de huidige vluchtelingenproblematiek in ons land zijn treffend. In de lezing wordt ingegaan op de motieven voor de oprichting van het vluchtoord en de daarbij horende sentimenten in de Udense samenleving. Aan de orde komt ook de betekenis van dit vluchtoord voor de Udenaren en voor de regio en hoe ermee werd omgegaan. Hellegers schetst het verloop van de vluchtelingen gedurende de oorlogsjaren.
Ook de Bossche samenleving kon de Belgische vluchtelingenproblematiek niet ontgaan. In het najaar van 1914 huisvestte de stad naast de nodige militairen ook Belgische vluchtelingen die op verschillende plaatsen een tijdelijk onderkomen kregen. In de loop van de oorlog ging onder meer het Rooms-Katholiek Huisvesting Comité zich, naast Belgische vluchtelingen, ook bezig houden met de zorg voor onder meer Oostenrijkse vluchtelingen. Na een bestuurscrisis zetelde vanaf 1917 het hoofdkwartier van deze organisatie in ‘s-Hertogenbosch waarvan uit zogeheten kindertransporten werden georganiseerd.
Henk Hellegers is al 40 jaar actief voor diverse heemkundekringen en vanaf 2009 voorzitter van Brabants Heem, de koepelorganisatie van 124 heemkundekringen in Brabant. Met regelmaat publiceert hij over lokale onderwerpen. Historicus Tom Sas werkt als docent geschiedenis op het Ds. Pierson college in Den Bosch. Daarnaast werkt hij aan zijn specialisatie ‘Nederland en de Eerste Wereldoorlog’. Zo werkt hij aan een boek over de Friese militair Jelte Kornelis.
De lezing vindt plaats in de Knillispoort op zaterdagmiddag 8 april. Graag vooraf aanmelden via achterdenpoort@gmail.com. Meer informatie: oordhist@home.nl, of telefonisch op 06-10481942. Entree kost 5 euro. Dat is inclusief koffie/thee en een plak cake. Gratis voor donateurs van de Knillispoort.
